Jak wyczyścić okulary: Skuteczne metody utrzymania klarowności i czystości

Wstęp

Czyste okulary to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim zdrowia i komfortu widzenia. Regularna pielęgnacja soczewek i oprawek wpływa na jakość obrazu, chroni wzrok przed nadmiernym wysiłkiem oraz przedłuża żywotność okularów. Nawet niewielkie zabrudzenia, takie jak tłuste odciski palców czy kurz, mogą znacząco pogorszyć ostrość widzenia, powodować nieprzyjemne odblaski lub prowadzić do infekcji oczu. W artykule znajdziesz praktyczne wskazówki, jak prawidłowo dbać o różne typy okularów – od tych z powłoką antyrefleksyjną po przeciwsłoneczne – oraz jakie błędy najczęściej popełniamy podczas ich czyszczenia.

Najważniejsze fakty

  • Zabrudzone soczewki zwiększają obciążenie wzroku – mogą powodować bóle głowy, zmęczenie oczu i problemy z widzeniem po zmroku.
  • Nieodpowiednie środki czyszczące niszczą powłoki ochronne – alkohol, amoniak i agresywne detergenty uszkadzają antyrefleks oraz powłoki UV.
  • Ściereczka z mikrofibry to podstawowe narzędzie pielęgnacji – nie pozostawia smug, jest delikatna dla soczewek i skutecznie usuwa zabrudzenia.
  • Właściwe przechowywanie zmniejsza częstotliwość czyszczenia – twarde etui chroni przed zarysowaniami, kurzem i przypadkowymi uszkodzeniami.

Dlaczego warto regularnie czyścić okulary?

Regularne czyszczenie okularów to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim zdrowia i komfortu. Zabrudzone soczewki nie tylko utrudniają wyraźne widzenie, ale mogą też prowadzić do nadwyrężenia wzroku, bólów głowy czy nawet infekcji oczu. Brud, tłuszcz i kurz gromadzący się na powierzchni okularów tworzą warstwę, która rozprasza światło i powoduje nieprzyjemne odblaski. Nawet niewielkie zabrudzenia mogą znacząco wpłynąć na jakość widzenia, szczególnie po zmroku lub w słoneczne dni. Dodatkowo, regularna pielęgnacja przedłuża żywotność okularów, chroniąc powłoki antyrefleksyjne przed uszkodzeniami.

Korzyści z utrzymania czystych soczewek

Czyste soczewki to przede wszystkim lepsza ostrość widzenia i mniejsze obciążenie dla oczu. Oto kluczowe korzyści:

  • Ochrona przed infekcjami – regularne usuwanie bakterii i tłuszczu zmniejsza ryzyko podrażnień i stanów zapalnych.
  • Dłuższa trwałość okularów – unikanie zadrapań i uszkodzeń powłok ochronnych.
  • Komfort noszenia – brak smug i odblasków poprawia codzienne funkcjonowanie.

Badania pokazują, że aż 80% osób noszących okulary skarży się na dyskomfort spowodowany zabrudzeniami, co potwierdza, jak ważna jest regularna pielęgnacja.

Jak zabrudzenia wpływają na jakość widzenia?

Zabrudzenia na soczewkach działają jak dodatkowa warstwa, która zniekształca obraz. Oto kilka przykładów:

Typ zabrudzeniaEfektRozwiązanie
Tłuste odciski palcówRozmycie obrazu, odblaskiDelikatne mycie z użyciem płynu do mycia naczyń
Kurz i pyłkiRozpraszanie światła, uczucie „piasku” pod powiekamiPrzetarcie miękką ściereczką z mikrofibry
ParowanieZacieranie obrazu w wilgotnych warunkachPowłoka hydrofobowa lub specjalne środki przeciwparne

„Najmniejsze zabrudzenia mogą powodować zmęczenie wzroku, zwłaszcza podczas długotrwałej pracy przy komputerze” – zauważają specjaliści. Dlatego tak ważne jest, aby okulary były zawsze czyste i wolne od zanieczyszczeń.

Podstawowe zasady czyszczenia okularów

Czyszczenie okularów to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim zdrowia oczu i komfortu widzenia. Najważniejsza zasada to regularność – najlepiej czyścić je codziennie, a w razie potrzeby nawet kilka razy dziennie. Zawsze zaczynaj od opłukania soczewek pod letnią wodą – usunie to większość zanieczyszczeń, które mogłyby porysować szkła podczas czyszczenia. Nigdy nie używaj gorącej wody, ponieważ może uszkodzić powłoki ochronne. Do mycia stosuj tylko delikatne środki, takie jak płyn do mycia naczyń, unikając tych z alkoholem lub amoniakiem. Po umyciu osusz okulary miękką ściereczką z mikrofibry, wykonując koliste ruchy od środka na zewnątrz.

Czego używać do codziennej pielęgnacji?

Do codziennej pielęgnacji okularów warto zaopatrzyć się w kilka podstawowych akcesoriów. Ściereczka z mikrofibry to absolutny must-have – nie pozostawia smug i delikatnie czyści soczewki. Warto też mieć pod ręką specjalny płyn do czyszczenia okularów, który nie zawiera szkodliwych substancji. W nagłych przypadkach sprawdzi się też zwykły płyn do mycia naczyń – wystarczy jedna kropla rozcieńczona w wodzie. Oto porównanie najlepszych opcji:

ProduktZaletyOgraniczenia
Ściereczka z mikrofibryNie rysuje, usuwa większość zabrudzeńWymaga regularnego prania
Specjalny płyn do okularówBezpieczny dla powłok, usuwa tłuszczWyższa cena niż domowe metody
Płyn do mycia naczyńDostępny w każdym domu, skutecznyMoże zostawiać smugi przy nieprawidłowym użyciu

Najczęstsze błędy podczas czyszczenia

Wiele osób nieświadomie niszczy swoje okulary przez niewłaściwe metody czyszczenia. Największym grzechem jest używanie chusteczek higienicznych, ręczników papierowych czy brzegów ubrań – te materiały są zbyt szorstkie i pozostawiają mikroskopijne rysy. Inny częsty błąd to dmuchanie na soczewki i przecieranie ich suchą szmatką – drobinki kurzu działają wtedy jak papier ścierny. Nigdy nie używaj środków do czyszczenia szyb czy alkoholu, bo niszczą powłoki ochronne. Również zbyt mocne pocieranie może uszkodzić soczewki, szczególnie te z antyrefleksem. Pamiętaj też, że okularów nie powinno się czyścić na sucho – zawsze najpierw spłucz je wodą.

Jak czyścić okulary z powłoką antyrefleksyjną?

Czyszczenie okularów z powłoką antyrefleksyjną wymaga szczególnej ostrożności, ponieważ niewłaściwe metody mogą uszkodzić delikatną warstwę ochronną. Powłoka antyrefleksyjna redukuje odblaski i poprawia kontrast widzenia, ale jest bardziej podatna na zarysowania niż zwykłe soczewki. Najlepszym sposobem jest użycie letniej wody z odrobiną delikatnego płynu do mycia naczyń. Unikaj środków na bazie alkoholu, amoniaku lub silnych detergentów – mogą one zniszczyć powłokę. Po umyciu osusz okulary miękką ściereczką z mikrofibry, wykonując koliste ruchy od środka na zewnątrz. Nigdy nie czyść suchych soczewek, bo drobinki kurzu mogą je porysować.

Specjalne środki do soczewek z powłokami

Rynek oferuje wiele specjalistycznych preparatów stworzonych z myślą o soczewkach z powłokami. Najlepsze płyny nie zawierają alkoholu, amoniaku ani substancji ściernych, a ich pH jest dostosowane do delikatnych powłok. Oto porównanie popularnych opcji:

ŚrodekZaletyCena
Płyn antyrefleksNie pozostawia smug, bezpieczny dla powłok20-40 zł
Chusteczki nawilżanePoręczne, do użytku w podróży10-20 zł
Spray czyszczącyŁatwy w aplikacji, skuteczny15-30 zł

„Inwestycja w dobry środek czyszczący to inwestycja w trwałość Twoich okularów” – mówią optycy. Warto wybierać produkty rekomendowane przez producentów soczewek.

Techniki bezpiecznego czyszczenia

Prawidłowa technika czyszczenia to podstawa ochrony powłoki antyrefleksyjnej. Zawsze zaczynaj od spłukania soczewek pod letnią wodą – usunie to większość zanieczyszczeń, które mogłyby działać jak papier ścierny. Następnie nałóż 1-2 krople specjalnego płynu na każdą soczewkę i delikatnie rozetrzyj opuszkami palców. Unikaj naciskania – wystarczą lekkie, koliste ruchy. Po umyciu dokładnie spłucz okulary, aby usunąć resztki detergentu. Do osuszania używaj wyłącznie czystej ściereczki z mikrofibry – najlepiej przechowywanej w specjalnym etui, by uniknąć zabrudzeń. Pamiętaj, że okulary z antyrefleksem wymagają delikatniejszego traktowania niż standardowe soczewki.

Poznaj sprawdzone metody na wywabienie myszy z kryjówki i odzyskaj spokój w swoim domu.

Domowe sposoby na czyste okulary

Domowe sposoby na czyste okulary

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że profesjonalne czyszczenie okularów można przeprowadzić bez specjalistycznych środków. Wystarczy sięgnąć po produkty, które większość z nas ma w domu. Kluczem jest delikatność – soczewki okularowe, szczególnie te z powłokami, łatwo zarysować. Zanim sięgniesz po chemiczne preparaty, wypróbuj sprawdzone domowe metody. Działają one równie skutecznie, a przy tym są bezpieczniejsze dla delikatnych powłok i bardziej przyjazne dla środowiska. Pamiętaj tylko, by unikać octu i alkoholu przy okularach z antyrefleksem – mogą uszkodzić powłokę.

Naturalne środki czyszczące

W Twojej kuchni znajdziesz kilka produktów, które doskonale poradzą sobie z czyszczeniem okularów. Najlepszym wyborem jest płyn do mycia naczyń – wystarczy kropla rozcieńczona w letniej wodzie. Dokładnie spłukuj okulary po umyciu, by uniknąć smug. Inne skuteczne naturalne środki to:

  • Sok z cytryny – rozcieńczony z wodą pomaga usunąć tłuste ślady, ale nie używaj go przy powłokach antyrefleksyjnych
  • Woda utleniona – delikatnie odtłuszcza i dezynfekuje, idealna do czyszczenia oprawek
  • Olejek eteryczny z drzewa herbacianego – dodany do wody działa antybakteryjnie i pozostawia przyjemny zapach

Pamiętaj, by zawsze testować nowy środek na małym fragmencie oprawki, zanim użyjesz go na całych okularach.

Proste metody bez chemii

Jeśli nie chcesz używać żadnych środków czyszczących, nawet tych naturalnych, istnieją sposoby na utrzymanie okularów w czystości. Najprostsza metoda to regularne płukanie soczewek pod letnią (nie gorącą!) wodą. Strumień wody usunie większość zanieczyszczeń. Inne skuteczne techniki to:

  1. Para wodna – przytrzymaj okulary nad gotującą się wodą, a następnie wytrzyj ściereczką z mikrofibry
  2. Ściereczka z mikrofibry – regularnie pierz ją w łagodnym detergentze, by zachowała właściwości
  3. Odświeżanie oddechem – delikatnie dmuchnij na soczewki i przetrzyj czystą szmatką

Unikaj przecierania suchych okularów – zawsze najpierw zwilż soczewki, by uniknąć zarysowań. Te metody są szczególnie polecane osobom z wrażliwą skórą, które mogą reagować alergicznie na środki czyszczące.

Jak dbać o okulary przeciwsłoneczne?

Okulary przeciwsłoneczne wymagają szczególnej troski, ponieważ ich soczewki często pokryte są specjalnymi powłokami ochronnymi. Podstawą jest regularne czyszczenie przy użyciu odpowiednich środków – najlepiej specjalnych płynów lub delikatnego mydła w płynie. Nigdy nie używaj środków na bazie alkoholu ani silnych detergentów, które mogą uszkodzić powłokę UV. Ważne jest również unikanie dotykania soczewek palcami – tłuste ślady utrudniają czyszczenie i pogarszają jakość widzenia. Po każdym użyciu warto przetrzeć okulary miękką ściereczką z mikrofibry, która nie pozostawia smug ani zarysowań. Pamiętaj, że odpowiednia pielęgnacja okularów przeciwsłonecznych to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim ochrony wzroku przed szkodliwym promieniowaniem.

Specyfika czyszczenia soczewek przeciwsłonecznych

Czyszczenie soczewek przeciwsłonecznych różni się nieco od pielęgnacji zwykłych okularów korekcyjnych. Przede wszystkim należy unikać przecierania suchych soczewek – zawsze najpierw spłucz je pod letnią wodą, aby usunąć drobinki piasku czy kurzu, które mogłyby je porysować. Szczególnie delikatnie należy obchodzić się z soczewkami polaryzacyjnymi, których struktura jest bardziej wrażliwa na uszkodzenia mechaniczne. Do czyszczenia używaj wyłącznie miękkich materiałów – idealnie sprawdzi się ściereczka z mikrofibry lub specjalne chusteczki do okularów. Jeśli soczewki są bardzo zabrudzone, możesz użyć odrobiny płynu do mycia naczyń, ale pamiętaj o dokładnym spłukaniu go wodą. Nigdy nie czyść okularów przeciwsłonecznych rękawem koszuli czy chusteczką higieniczną – takie materiały działają jak papier ścierny.

Przechowywanie okularów przeciwsłonecznych

Właściwe przechowywanie okularów przeciwsłonecznych to klucz do ich długotrwałej kondycji. Zawsze noś je w twardym etui, które chroni przed zgnieceniem i zarysowaniami. Unikaj zostawiania okularów w miejscach narażonych na wysoką temperaturę, takich jak deska rozdzielcza samochodu – gorąc może odkształcić oprawki i uszkodzić powłoki soczewek. Jeśli nie masz etui, przynajmniej układaj okulary szkłami do góry, aby uniknąć zarysowań. W domu warto wyznaczyć specjalne miejsce na okulary – najlepiej z dala od bezpośredniego światła słonecznego i wilgoci. Pamiętaj, że nawet najlepsze okulary przeciwsłoneczne stracą swoje właściwości, jeśli nie będą odpowiednio przechowywane. Warto zainwestować w dobrej jakości etui – to niewielki wydatek, który może znacznie przedłużyć żywotność Twoich okularów.

Odkryj inspirujące pomysły na kreatywne wykorzystanie starych opon i nadaj im nowe życie.

Akcesoria do czyszczenia okularów

Dobór odpowiednich akcesoriów do czyszczenia okularów to klucz do utrzymania ich w idealnym stanie przez długie lata. Nie każdy produkt nadaje się do każdego typu soczewek – te z powłoką antyrefleksyjną wymagają szczególnie delikatnego traktowania. Warto zainwestować w kilka podstawowych narzędzi, które ułatwią codzienną pielęgnację. Podstawowy zestaw powinien zawierać miękką ściereczkę, specjalny płyn oraz etui ochronne. Pamiętaj, że nawet najlepsze okulary stracą swoje właściwości, jeśli nie będziesz o nie odpowiednio dbać. Wybierając akcesoria, zwracaj uwagę na ich skład i przeznaczenie – to gwarancja bezpiecznego czyszczenia bez ryzyka uszkodzeń.

Ściereczki z mikrofibry – dlaczego warto?

Ściereczki z mikrofibry to absolutny must-have każdego posiadacza okularów. Ich delikatna struktura skutecznie zbiera zabrudzenia bez ryzyka zarysowania soczewek. W przeciwieństwie do zwykłych materiałów, mikrofibra nie pozostawia smug ani włókien, co jest szczególnie ważne przy okularach z powłokami. Najlepsze ściereczki mają gęste sploty i specjalną powłokę antystatyczną, która zapobiega przywieraniu kurzu. Pamiętaj, by regularnie prać ściereczkę w letniej wodzie z odrobiną delikatnego detergentu – zachowa wtedy swoje właściwości na dłużej. Unikaj płynów zmiękczających, które mogą zmniejszyć skuteczność czyszczenia.

Typ ściereczkiZaletyDla kogo
Standardowa mikrofibraUniwersalna, do codziennego użytkuWszyscy użytkownicy okularów
Mikrofibra z powłoką hydrofobowąLepiej usuwa tłuste zabrudzeniaOsoby z tłustą cerą
Ściereczka z mikrofibry i węglem aktywnymDodatkowo dezynfekuje powierzchnięOsoby szczególnie dbające o higienę

Płyny i spraye – jak wybrać najlepszy?

Rynek oferuje dziesiątki rodzajów płynów do czyszczenia okularów, ale nie wszystkie są równie skuteczne i bezpieczne. Przed zakupem sprawdź skład – dobry płyn nie powinien zawierać alkoholu, amoniaku ani silnych detergentów. Dla okularów z powłokami najlepsze będą preparaty o neutralnym pH, specjalnie przeznaczone do soczewek delikatnych. Spraye są wygodniejsze w użyciu, ale płyny w butelkach często okazują się bardziej ekonomiczne. Najlepszy środek to taki, który nie tylko czyści, ale też pozostawia ochronną warstwę zabezpieczającą przed szybkim ponownym zabrudzeniem – radzą specjaliści. Pamiętaj, by zawsze aplikować płyn na ściereczkę, a nie bezpośrednio na soczewki – zapobiegniesz w ten sposób ewentualnym uszkodzeniom.

Jak czyścić oprawki okularów?

Czyszczenie oprawek okularów to równie ważny element pielęgnacji, co dbanie o soczewki. Brud i tłuszcz gromadzący się na oprawkach może nie tylko wyglądać nieestetycznie, ale także powodować podrażnienia skóry twarzy, szczególnie przy dłuższym noszeniu. Regularne czyszczenie oprawek przedłuża ich żywotność i zapewnia większy komfort użytkowania. Najlepiej czyścić je co najmniej raz w tygodniu, a w przypadku intensywnego użytkowania nawet częściej. Pamiętaj, że oprawki mają kontakt ze skórą, która wydziela sebum i pot, dlatego warto dbać o ich higienę. Unikaj agresywnych środków czyszczących, które mogą uszkodzić materiał lub spowodować odbarwienia.

Metody czyszczenia różnych materiałów

Różne materiały, z których wykonane są oprawki, wymagają odmiennego podejścia do czyszczenia. Dla oprawek plastikowych najlepiej sprawdzi się letnia woda z odrobiną delikatnego mydła w płynie. Możesz użyć miękkiej szczoteczki do zębów (nowej) do czyszczenia trudno dostępnych miejsc. Oprawki metalowe również czyścimy delikatnym detergentem, ale trzeba uważać, by woda nie dostała się do zawiasów. Dla oprawek z octanu celulozy, które są bardziej wrażliwe, używaj specjalnych środków do czyszczenia lub wilgotnej ściereczki z mikrofibry. Pamiętaj, że oprawki z drewna czy rogu wymagają specjalistycznej pielęgnacji – w ich przypadku najlepiej skonsultować się z optykiem.

Uwagi dotyczące metalowych i plastikowych oprawek

Czyszcząc metalowe oprawki, zwróć szczególną uwagę na zawiasy – to tam gromadzi się najwięcej brudu. Możesz użyć wykałaczki owiniętej w wilgotną ściereczkę, by delikatnie usunąć zabrudzenia. Unikaj środków na bazie alkoholu, które mogą uszkodzić powłokę antyalergiczną. W przypadku plastikowych oprawek uważaj na środki zawierające aceton lub rozpuszczalniki – mogą spowodować odbarwienia lub nawet rozpuszczenie materiału. Po umyciu zawsze dokładnie osusz oprawki miękką ściereczką, szczególnie w miejscach łączenia metalu z plastikiem. Pamiętaj, że niektóre metalowe oprawki mogą rdzewieć, jeśli zbyt długo pozostaną wilgotne, dlatego tak ważne jest dokładne osuszanie.

Dowiedz się, jakie gatunki drzew szybko rosnące warto wybrać, aby cieszyć się zielenią w krótkim czasie.

Przechowywanie okularów – jak zapobiegać zabrudzeniom?

Właściwe przechowywanie okularów to klucz do utrzymania ich w czystości na dłużej. Nawet najlepsze metody czyszczenia nie pomogą, jeśli okulary będą narażone na działanie kurzu i wilgoci podczas przechowywania. Największym wrogiem czystych soczewek jest pozostawianie ich w przypadkowych miejscach – na blacie, w torebce czy na nocnym stoliku. Okulary powinny mieć swoje stałe miejsce, najlepiej z dala od źródeł ciepła i wilgoci. Warto też pamiętać, że szkła nie powinny stykać się z żadną powierzchnią – to najprostsza droga do zarysowań i zabrudzeń. Regularne czyszczenie etui to równie ważny element pielęgnacji co samo mycie okularów.

Dlaczego etui jest niezbędne?

Etui to nie tylko dodatek, ale podstawowe narzędzie ochrony Twoich okularów. Dobrze dobrane etui zabezpiecza przed kurzem, zarysowaniami i przypadkowym zgnieceniem. Warto wybierać modele z miękkim wnętrzem, które dodatkowo amortyzują ewentualne uderzenia. Etui chroni też przed działaniem promieni słonecznych, które mogą odbarwić oprawki i uszkodzić powłoki soczewek. Pamiętaj, że nawet najdroższe okulary stracą swoje właściwości, jeśli nie będą właściwie przechowywane. Warto zainwestować w etui z magnetycznym zapięciem – takie rozwiązanie zapewnia lepszą szczelność i łatwiejszy dostęp do okularów.

Jak przygotować miejsce do przechowywania okularów?

Stałe miejsce dla okularów powinno być suche, czyste i łatwo dostępne. Unikaj miejsc narażonych na działanie wysokiej temperatury, takich jak parapety czy blaty w pobliżu kaloryferów. Idealne będzie północne okno lub szafka nocna z dala od źródeł wilgoci. Jeśli przechowujesz okulary w łazience, wybierz zamkniętą szafkę z dala od prysznica. Warto wyposażyć miejsce przechowywania w specjalny stojak – nie tylko ułatwia to utrzymanie porządku, ale też minimalizuje ryzyko przypadkowego uszkodzenia. Pamiętaj, że okulary powinny leżeć szkłami do góry – to najbezpieczniejsza pozycja chroniąca przed zarysowaniami.

Wnioski

Regularne i właściwe czyszczenie okularów ma kluczowe znaczenie nie tylko dla komfortu widzenia, ale także dla zdrowia oczu. Zabrudzone soczewki mogą prowadzić do nadwyrężenia wzroku, bólów głowy, a nawet infekcji. Szczególną uwagę należy zwrócić na okulary z powłoką antyrefleksyjną, które wymagają delikatniejszych metod czyszczenia. Warto inwestować w odpowiednie akcesoria, takie jak ściereczki z mikrofibry czy specjalne płyny, które nie uszkadzają powłok ochronnych. Prawidłowe przechowywanie okularów w etui znacznie przedłuża ich żywotność i minimalizuje ryzyko zabrudzeń.

Najczęściej zadawane pytania

Czy mogę czyścić okulary zwykłymi chusteczkami higienicznymi?
Absolutnie nie. Chusteczki higieniczne i ręczniki papierowe są zbyt szorstkie i mogą pozostawiać mikrozarysowania na soczewkach. Do czyszczenia okularów używaj wyłącznie miękkich ściereczek z mikrofibry.

Jak często powinienem czyścić okulary?
Okulary warto czyścić codziennie, a w przypadku intensywnego użytkowania nawet kilka razy dziennie. Regularna pielęgnacja zapobiega gromadzeniu się tłustych śladów i kurzu, które wpływają na jakość widzenia.

Czy mogę używać płynu do szyb do czyszczenia okularów?
Nie jest to zalecane. Płyny do szyb często zawierają alkohol i amoniak, które mogą uszkodzić powłoki ochronne soczewek, szczególnie te antyrefleksyjne. Lepiej używać specjalnych płynów do okularów lub delikatnego mydła w płynie.

Jak czyścić oprawki okularów, aby nie uległy uszkodzeniu?
Do czyszczenia oprawek używaj letniej wody z odrobiną delikatnego detergentu. W przypadku trudno dostępnych miejsc możesz użyć miękkiej szczoteczki do zębów. Unikaj środków zawierających alkohol lub aceton, które mogą uszkodzić materiał oprawek.

Czy okulary przeciwsłoneczne wymagają specjalnego czyszczenia?
Tak, szczególnie jeśli mają powłoki ochronne, takie jak polaryzacja czy filtr UV. Unikaj przecierania suchych soczewek i zawsze używaj miękkich materiałów, takich jak ściereczka z mikrofibry. Przechowuj je w twardym etui, aby uniknąć zarysowań.